Hoe leer je een computer Nederlands?

Taaltechnologie is niet meer weg te denken uit de maatschappij. Van spellingcorrectors tot Google translate, van zoekmachines (Google) tot artificiële intelligentie die helpt het internet veiliger te maken door bijvoorbeeld haatberichten automatisch te detecteren (http://blog.textgain.com/). Taaltechnologie biedt een mooie uitbreiding op het STEM-onderwijs, omdat het informatica combineert met taalonderwijs. De workshop is een introductie in een taaltoepassing van een programmeertaal (Python). Voorkennis van programmeren is niet vereist, enkel de bereidheid om logischer te denken dan we meestal geneigd zijn te doen. We laten zien hoe je je leerlingen in de klas aan de slag kunt laten gaan met Python om een computer Nederlandse werkwoorden te laten vervoegen. Leerlingen leren daarbij hun kennis van het Nederlands heel erg precies te beschrijven en om te zetten in de logica eigen aan computeralgoritmes, en hoe dit beter lukt in teamverband. Het in elkaar puzzelen van dit vervoegprogrammaatje biedt ook verschillende extra uitdagingen voor de bollebozen. Aan de hand van een klein experimentje kunnen de leerlingen ten slotte ervaren dat het bouwen van zinnen met dezelfde programmeerlogica niet meer goed lukt en er meer kennis (van ondermeer taal en statistiek) nodig zal zijn – een uitdaging voor de toekomstige taaltechnologen onder ons.

Programma

• Inleiding in de taaltechnologie (ca. 20 min.)
• Taalonderzoek als onderwijsstrategie (ca. 15 min.)
• Algoritmes: leren denken als een computer (ca. 15 min.)
• Hands-on & in groepsverband bouwen van vervoegmachine in de programmeertaal Python (20 min. + pauze van 15 min. + 60 min.)
• De beperkingen & uitdagingen van taaltechnologie
  • Experiment: van werkwoordvervoeger naar zinnenmaker? (20 min.)
• Afronden & voorstellen van online pakket dat kan gebruikt worden om hiermee in de klas aan de slag te gaan (10 min.)

Doelstellingen

- Inleiding in een actuele programmeertaal (Python).

- Taaltoepassing van Python.

- Ervaringsgericht analyseren van Nederlandse grammatica.

- Probleemoplossend denken en hoe dit concreet aan te brengen bij leerlingen: het omzetten van grammaticale regels in computercode vereist twee soorten probleemoplossend denken:

1) de grammaticale regels (die grotendeels onbewust worden toegepast) zo omschrijven dat er geen speciale gevallen over het hoofd worden gezien (bv. hij speel+t, maar hij test+Ø);

2) het omzetten van grammaticale regels in logische algoritmes (als X dan Y; voor elke A doet B...).

- Een beknopt overzicht van de wereld van de taaltechnologie.

Doelgroep

Leerkrachten STEM, ICT, Techniek en Nederlands van de 1ste graad.

Begeleiding

Peter Petré is onderzoeksprofessor in de taalkunde aan de Universiteit Antwerpen en behaalde zijn doctoraat in de taalkunde aan de KU Leuven. Zijn huidige onderzoek concentreert zich op hoe grammaticale kennis in de hersenen van volwassenen opgeslagen wordt en aan welke verandering en invloeden deze kennis tijdens het leven onderhevig is, zoals: ouder worden brengt bv. meer ervaring maar ook meer gewoontevorming met zich mee; of: de invloeden van familie of kinderen zijn anders dan die van collega’s. Om dit te onderzoeken combineert Peter Petré gerichte handmatige analyse van longitudinaal individueel taalgebruik met statistische en computergestuurde analysetechnieken. 

Sara Budts werkt, onder de supervisie van Peter Petré, aan een doctoraat dat technieken uit de artificiële intelligentie (verwant met de technologie die aan de basis ligt van Google Translate) combineert met historische taalkunde. De doelstelling is om computeralgoritmes te ontwikkelen op basis van big data die longitudinale taalevolutie kunnen modelleren en nieuwe inzichten bieden die niet mogelijk zijn aan de hand van handmatige menselijke analyse. Sara Budts heeft bovendien ervaring met het leren programmeren aan kinderen via het project Digitale Helden (https://www.facebook.com/digitaleheld/).

Beide sprekers hebben in het kader van wetenschapscommunicatie eerder meegewerkt aan verschillende edities van de wetenschapsweek en aan een workshop op Technopolis.

Praktisch

Mee te brengen door cursist

USB-stick