Themadag Taal in de klas: met effectieve taaltrajecten aan de slag in het basisonderwijs - Praktijkronde 3 (14:45 - 16:00)

Kinderen zijn zo ongelooflijk fantasierijk in hun denken, dat komt vanaf de kleutertijd vaak tot uitdrukking in hun vrije tekeningen. Hoe kan je deze creativiteit ondersteunen en behouden bij kinderen zodat hun tekentaal kan aansluiten bij het lees- en schrijfproces?
Bij kleuters betekent dit dat je als leerkracht de link legt tussen tekenen en vertellen en dat je de taal van het kind als leerkracht gaat optekenen naast hun tekening. Zo krijgt het tekendagboek van kleuters vorm. En kleuters zijn fier dat mama en papa hun tekening kunnen lezen!
Gaandeweg geven kinderen zelf betekenis aan hun tekeningen door erbij te schrijven. Uiteindelijk zie je hoe het evolueert tot een taalbeleving waarbij kinderen een verhaal gaan schrijven en dat gaan illustreren.
Een mooie leerlijn die de overgang van kleuters naar lagere school ondersteunt.

Al van in de kleuterklas zet je in op een beginnende geletterdheid, dit is een eerste belangrijke stap om gelijke kansen te geven. Het is niet enkel belangrijk om vroeg genoeg te beginnen maar ook om lang genoeg vol te houden. Investeer daarom in een klasaanpak waar het taaltekenen ingebed is doorheen het ganse schooljaar en ook in een verticale lijn door de schoolloopbaan in de basisschool.

In deze workshop krijg je een aanzet en leer je:

• Vrije tekeningen verrijken met taal
• Hoe kleuters en kinderen van de eerste graad enthousiast worden gemaakt voor letters en taal.
• Hoe je klasgesprekken kan verrijken met het bespreken van kindertekeningen.
• Hoe de tekeningen van kinderen kunnen uitgroeien tot zinvol gebruik van taal.
• Hoe je de tekeningen en teksten van kinderen kan bespreken en hoe er een klastekst kan ontstaan die dan gedrukt kan worden voor elk kind.

Je zal heel wat bouwstenen van effectieve taaltrajecten herkennen maar we zoomen in op Bouwsteen 4 (Schriftelijke vaardigheden).

Doelgroep: (Zorg)leerkrachten uit het (buitengewoon) kleuteronderwijs en uit de eerste graad van het (buitengewoon) lager onderwijs, ondersteuners en pedagogische begeleiding.µ

Lies Ledegen heeft 18 jaar ervaring als kleuterleerkracht, zorgleerkracht en directie in het Freinetbasisonderwijs. Momenteel werkt ze als kindertherapeute en geeft ze nascholing voor leerkrachten uit het basisonderwijs.

Een sterke taalleeromgeving creëren vanaf de instapklas is cruciaal voor de taalontwikkeling en woordenschatuitbreiding van jonge kinderen. Maar hoe werk je taalstimulerend met de jongste kleuters? In deze sessie krijg je onderbouwde tips om de woordenschat- en taalontwikkeling van de allerjongsten op een speelse en effectieve manier te ondersteunen heel de dag door, ook tijdens routines.

Je zal heel wat bouwstenen van effectieve taaltrajecten herkennen, maar we zoomen in op Bouwsteen 3 (Mondelinge taalvaardigheid) en Bouwsteen 2 (Logische opbouw en verschillende deelvaardigheden).

Doelgroep: Leerkrachten van de instapklas en eerste kleuterklas

Kato Luyckx is docente in de educatieve bacheloropleiding kleuteronderwijs aan de AP Hogeschool Antwerpen. Ze geeft daar les met focus op taal en sociaal rechtvaardig onderwijs. Ze doet ook onderzoek naar sociaal rechtvaardig onderwijs en schreef mee aan het boek ‘Sssst, dat mag je niet zeggen’ (Dierickx, Luyckx, Windzak, 2023).

In deze interactieve sessie ontdekken deelnemers hoe generatieve AI-tools ingezet kunnen worden om taalvaardigheid op een motiverende en effectieve manier te versterken. We verkennen hoe AI kan helpen bij het genereren van teksten, het geven van gerichte feedback en het ondersteunen van taalonderwijs.

Na een korte introductie gaan deelnemers hands-on aan de slag met AI-tools zoals ChatGPT en andere tekstgenerators om:

• Creatieve teksten en dialogen te genereren die leerlingen kunnen aanpassen en uitbreiden
• AI-ondersteunde feedback op leerlingenteksten te verkennen
• Interactieve taaloefeningen te maken met minimale voorbereiding

Deze sessie biedt concrete toepassingen waarmee leerkrachten AI kunnen inzetten binnen hun taalonderwijs. Je zal heel wat bouwstenen van effectieve taaltrajecten herkennen maar we zoomen in op Bouwsteen 5 (Kwaliteit van Instructie).

Doelgroep: (Zorg)leerkrachten en beleidsmedewerkers uit het lager onderwijs

Lut De Jaegher is expert in generatieve AI en onderwijsinnovatie, met een focus op het praktisch toepassen van AI-tools in didactische settings, waaronder ook taalonderwijs. Ze heeft uitgebreide ervaring in het trainen van leerkrachten en onderwijsprofessionals in het effectief inzetten van AI voor schrijven, feedback en gepersonaliseerd leren. Door haar kennis van didactiek en digitale technologieën vertaalt ze complexe AI-mogelijkheden naar concrete, gebruiksvriendelijke toepassingen die aansluiten bij hedendaagse onderwijsbehoeften.

Elke leerling heeft unieke behoeften. Het onderwijs moet daarom afgestemd worden op wat elk kind nodig heeft. Maatwerk is geen luxe, het is een noodzaak. Of het nu gaat om taalontwikkeling of het opbouwen van zelfvertrouwen, individuele begeleiding is essentieel om kinderen echt te ondersteunen. Zorg op maat betekent dat we het tempo en de leerbehoeften van het kind volgen. Dit creëert een veilige ruimte waar een kind zich kan ontwikkelen zonder de druk van te snelle vooruitgang of te grote afstand tot het niveau van de klas.
Leerlingen die extra taalsteun nodig hebben, zijn gebaat bij ondersteuning in kleine groep of individueel waarbij de leerkracht stapsgewijze instructie of begeleide oefening aanbiedt. Soms kan de aanpak gericht zijn op preventie en instructie, soms is er meer nood aan remediëring.
Vrijwilligers en paraprofessionals kunnen hierbij een cruciale rol spelen. Ze bieden niet alleen extra handen in de klas, maar ook extra aandacht voor de kinderen. Ze versterken de leercapaciteit door één-op-één begeleiding en helpen daarmee het onderwijsaanbod completer en persoonlijker te maken.
Ook ouders spelen een onmiskenbare rol in het succes van hun kinderen. In veel gevallen kunnen taalbarrières of culturele verschillen ons uitdagen, maar door actief te verbinden met ouders creëren we een ondersteunend netwerk dat essentieel is voor het kind. Betrokken ouders versterken de consistentie en het vertrouwen dat kinderen nodig hebben om te groeien.

Je zal heel wat bouwstenen van effectieve taaltrajecten herkennen maar we zoomen in op Bouwsteen 1 (Meerlagig ondersteuningsmodel).

Doelgroep: (Zorg)leerkrachten uit het basisonderwijs, directies en beleidsmedewerkers, CLB-medewerkers en pedagogische begeleidingsdiensten

Ayse Cetin is leerkracht, ervaringsdeskundige en oprichter van ‘Spiegelgeluk’. Als leerkracht met een migratieachtergrond en ruim 20 jaar ervaring in het lesgeven aan kinderen met een vluchtverhaal en/of migratieachtergrond, weet ze als geen ander wat het betekent om op te groeien in een kwetsbare omgeving. Haar missie is helder: elk kind verdient een veilige omgeving waarin het kan groeien en zijn volledig potentieel kan bereiken.

Wat doe je met een kleuter die helemaal niet spreekt en zich in stilte hult? In sommige gevallen stoten ze onbegrijpelijke klanken uit, soms maken ze zelfs helemaal geen geluid. Dan maken we ons zorgen over het welbevinden en de normale ontwikkeling van het kind. Helemaal onbegrijpelijk wordt het als het kind thuis of met vriendjes wel volop praat. Vanaf wanneer is selectief mutisme een probleem? Hoe win je het vertrouwen van de zwijgzame kleuter? En welke activiteiten en aanpakken zijn het meest aangewezen?
In deze sessie analyseren we filmpjes met kleuter-leerkrachtinteracties om ons de meest uitnodigende conversationele stijl eigen te maken.
Je zal heel wat bouwstenen van effectieve taaltrajecten herkennen, maar de aanpak is geënt op Bouwsteen 1 (Meerlagig ondersteuningsmodel).

Doelgroep: Kleuteronderwijzers, zorgleerkrachten, zorgcoördinatoren, beleidsmedewerkers, directies

Jella Di Perna was lerares, lector aan de PXL en Arteveldehogeschool, vorser vakdidactiek Nederlands aan de Universiteit Antwerpen en de UGent, nascholer talenbeleid, pedagogisch begeleider en schooldirecteur. Ze heeft vooral expertise opgebouwd rond taalontwikkeling, taalvaardigheidsbevordering en talenbeleid in het basisonderwijs, secundair en hoger onderwijs.