De impact van meertaligheid op taal, rekenen, lezen en spelling: boeiend, maar niet eenvoudig

Het aantal meertalige kinderen in het basisonderwijs neemt elk jaar toe. Momenteel spreekt ongeveer één op vier leerlingen thuis een andere taal dan Nederlands. Wat is de impact hiervan op het leren van de onderwijstaal en op het leren van schoolse vaardigheden? Hoe meer jij als begeleider van deze aspecten op de hoogte bent, hoe ‘economischer’ je de anderstalige nieuwkomers kan begeleiden. In dit driedaags traject verruim je in eerste instantie jouw kennis rond meertaligheid en taal(problemen). Op dag 2 en 3 bekijk je wat de impact van meertaligheid op de belangrijkste leerdomeinen is.

Programma

Om deze kinderen te kunnen helpen heb je als leerkracht nood aan specifieke kennis rond meertaligheid. Maar de vertaling van deze kennis naar de werkvloer is niet evident. In dit driedaagse traject proberen we hieraan tegemoet te komen. Op dag 1 krijg je een up-to-date overzicht van de beschikbare kennis rond meertaligheid en kom je te weten hoe je TOS kan herkennen bij meertalige kinderen (Charlotte Mostaert). ​Op dag 2 en dag 3 bekijk je wat de impact van meertaligheid op de belangrijkste leerdomeinen is en hoe je deze binnen de realiteit van de 1ste fase van het zorgcontinuüm kan aanpakken. Waar mogelijk breiden we dit uit tot fase 2 (Hilde Heuninck).

Topic per topic zoeken we naar die facetten die het leerproces voor meertalige kinderen beïnvloeden en op welke wijze je hen kan helpen. Soms zullen zich aanpassingen in het curriculum opdringen, soms kan je specifieke technieken toepassen en op andere momenten zijn er handige hulpmiddelen ter beschikking. Deze dagen volgen de logische opbouw van de leergangen maar er is altijd ruimte om de accenten in functie van de vraag van de deelnemers te verleggen.  

Dag 1: taal(problemen) en meertaligheid

• Voormiddag: Typische meertalige taalontwikkeling
  • Wat is meertaligheid?
  • Het meertalige brein
  • Vormen van meertaligheid
  • Succesfactoren voor meertalig opvoeden en de rol van de school hierin
• Namiddag: TOS herkennen bij meertalige leerlingen
  • TOS versus blootstellingsachterstand
  • Een stappenplan voor een juiste doorverwijzing van meertalige leerlingen met taalproblemen

Dag 2: impact van meertaligheid op lezen en spelling

• Voorbereidende leesvaardigheden (ook bij oudere kinderen)
  • Foneembewustzijn versus woordbewustzijn (niet iedere taal werkt met fonemen)
  • Fonologische vaardigheden (hoe zijn deze in diverse moedertalen)
  • Visuele vaardigheden (hypothese: gelijklopend met eentalige kinderen)
  • Gevoeligheid voor boeken (voorlees-, kijk-, …)
• Aanvankelijk lezen: technische vaardigheid
  • Grote impact van de meertaligheid, ongekende klanken waarnemen
  • Gaat over fonologische vaardigheden
  • Zuiver hakken en plakken
  • Auditieve vaardigheden i.f.v. het spellen
• Uitbreiding van de woordlengte (tussenfase in het technisch lezen)
  • Principe grondwoord en uitbreiding (niet in alle talen aanwezig, vaak ook uitgebreider dan in het Nederlands)
  • Formele kennis van de morfemen + waar mogelijk hun betekenis en dit zowel bij lezen als bij spelling
  • Formele kennis van meervoudsvorming, verkleinwoorden, afleidingen en dit zowel bij lezen als bij spelling
  • Semantische samenhang tussen woorden als ‘lukken’, ‘geluk’, ‘gelukt’
• Begrijpend lezen
  • Coping strategieën aanleren om niet-begrepen woorden te leren (+ hoe weet je dat je iets niet begrepen hebt …) en dit voor jonge en oudere kinderen
  • Expliciete uitleg van verwijswoorden, signaalwoorden
  • Expliciete uitleg (vroeger en uitgebreider dan in het curriculum) van de taalsystematiek (op woordniveau en zinsniveau)
  • Verbanden op tekstniveau
• Uitbreiding van de zuiver fonetische spelling
  • Klankgroepen versus lettergrepen (principe is niet in iedere taal gekend, allicht nood om klinker en medeklinker expliciet aan te brengen)
  • Spellingsregels in het licht van ontbrekende klanken in talen (vb: geen lange en korte klinkers)
  • Spraakkunstregels in het licht van andere grammaticale werkelijkheid in de thuistaal (vb: vervoeging van werkwoorden)
  • Hoe schrijf je iets dat je niet begrijpt?

Dag 3: impact van meertaligheid op rekenen

• Rekenen in de eerste graad
  • Verwachtingen
  • Moeilijkheden bij meertalige kinderen
  • Aanpak
• Rekenen in de tweede en derde graad
  • Vraagstukken oplossen
  • Wat doen we met kinderen die in hun thuisland (of van hun ouders) andere oplossingsstrategieën leerden dan deze die wij logisch vinden?
• Hoe maak je de rekenontwikkeling minder afhankelijk van taal?

Doelstellingen

Na het volgen van de nascholing:

• Dag 1 (taalproblemen en meertaligheid) – Charlotte Mostaert
  • weet je hoe een meertalige ontwikkeling verloopt;
  • heb je inzicht in succesfactoren voor een meertalige opvoeding;
  • ondersteun je beter de meertalige ontwikkeling van je leerlingen;
  • signaleer je TOS bij meertalige kinderen in een schoolse context.
• Dag 2 (lezen en spelling) - Hilde Heuninck
  • begrijp je de impact op zowel het voorbereidend, het technisch en het begrijpend lezen;
  • erken je de impact van meertaligheid op het verwerven van de belangrijkste spellingsregels;
  • benoem je specifieke technieken om deze kinderen bij diverse lees- en spellingsvaardigheden verder te helpen;
  • heb je weet van alternatieven voor de klassikale methode;
  • som je helpende ict-toepassingen op;
  • onderbouw je aan de hand van diverse argumenten je keuze voor het al dan niet volgen van het curriculum.
• Dag 3 (rekenen) - Hilde Heuninck
  • begrijp je fouten die kinderen omwille van hun meertaligheid maken;
  • benoem je specifieke strategieën om het inzicht in het rekenen ook bij meertalige kinderen te versterken;
  • beschik je over voorbeelden van onthoudkaarten, stappenplannen en andere hulpmiddelen;
  • beschrijf je welke lijnen in het klassikale curriculum belangrijk zijn en bij welke je -indien nodig- tijd wint door ze minder uit te werken;
  • kwam je in contact met specifieke ict-toepassingen.

Doelgroep

??(Zorg)leerkrachten, zorgcoördinatoren, beleidsmedewerkers, directies en ondersteuners uit het lager onderwijs. Bij de leergangen worden topics uit alle klassen besproken. Natuurlijk zullen voor klasleerkrachten de besproken lees-, spelling- en rekentopics niet allemaal van toepassing zijn op de eigen klasgroep. De begeleidingsprincipes zijn vaak wel toepasbaar op meerdere aspecten.

Begeleiding

Hilde Heuninck werkt sinds 1982 als zelfstandig logopedist en bouwde sindsdien een gerichte kennis van rekenremediëring op. Over deze smalle niche schreef ze meerdere praktijkgerichte boeken, waarbij het accent zowel op het verwerven van inzicht als op het speels oefenen ligt.

Charlotte Mostaert is logopedist en werkt als docent en onderzoeker aan de opleiding Logopedie en Audiologie van Thomas More. Haar onderzoek richt zich hoofdzakelijk op taalproblemen bij meertalige kinderen. Ze werkte mee aan de ontwikkeling van het protocol voor taaldiagnostiek voor logopedisten.

Praktisch

Cursusmateriaal en lunch inbegrepen